A borbónica e outras pestes

por abc

Durante o Século XIV, Europa viuse asolada pola peste e a fame. Estas calamidades non eran novas na Idade Media; para a poboación eran signos de estancamento e rebelións populares, o cal traducíase en pesimismo e desesperanza.

Os primeiros signos negativos apareceron arredor do ano 1315, co fracaso da produción agrícola, especialmente do trigo, debido os longos invernos e os húmidos veraos. 

Como consecuencia, a fame estendeuse por toda Europa Occidental. Estes anos constituíron unha gran fenda na historia da civilización europea, cuxo desenrolo foi atallado de golpe.

“¡Oh, cuántos memorables linajes, cuántas opulentas herencias, cuántas célebres riquezas no tuvieron sucesor! Cuántos hombres ilustres, cuántas bellas mujeres, cuántos jóvenes gallardos, a quienes Galeno, Hipócrates o Esculapio hubieran juzgado sanísimos, almorzaron por la mañana con sus parientes, compañeros y amigos, y cenaron por la noche con sus antepasados, en el otro mundo.”

O temor ante a expansión do virus do chorizeo, melotrinco, traepacá, testaffo, que afecta a persoas de todo tipo e condición, e cás autoridades sanitarias mundiais rebautizaron baixo o complicado nome de ‘Hurtaraterin’, esperta na poboación mecanismos recorrentes que teñen que ver co temor ante o contaxio, e por tanto, ante a peste. A peste, de dedos negros pestilentes, capaz de alcanzar a calquera. Peste borbónica (perdón bubónica) ou peste negra, cólera morbus, a pandemia afecta a España, a influenza mesma que en outros tempos afectou a outras monarquías e millóns de persoas, algunhas máis das que morreron na Primeira Guerra Mundial.

"A causa de una corrupción de su aliento, todos los que se hablaban mezclados unos con otros se infectaban uno a otro. El cuerpo parecía entonces sacudido casi entero y como dislocado por el dolor. De este dolor, de esta sacudida, de esta corrupción del aliento nacía en la pierna o en el brazo una pústula de la forma de una lenteja. Ésta impregnaba y penetraba tan completamente el cuerpo que se veía acometido por violentos esputos  de sangre. Las expectoraciones duraban tres días continuos y se morían a pesar de cualquier cuidado.”

O primeiro destes mecanismos de defensa é o rexeite visceral a os contaxiados, ou aos sospeitosos de contaxio, illamento preventivo de cidadáns, repatriados polos seus gobernos, coa suspensión dos voos dende algúns aeroportos. Medidas administrativas de prevención, trás das que se esconde o medo que unha vez activado, conduce a exaxeracións e atropelos.
En Europa, no seu propio territorio, os vehículos dos turistas nacionais chegados dende o Reino de España, onde se teñen localizado os brotes orixinais do virus, foron apedrados polos residentes locais, e repítense os casos nos que os empregados das gasolineiras néganse a encher os seus depósitos. Son os apestados, os que traen a morte consigo. Nada distinto á idade media.

Unha Realeza acurralada por culpa do xenro cobizoso. A piadosa Infanta  Elena vai bicar os pes do Cristo de Medinaceli o primeiro venres de marzo. A outra, a princesiña Letizia, ultimamente a miúdo na tele, a derradeira unha cariñosa visita onde reprime bágoas ante un neno afectado dunha estraña enfermidade, nacer cos osos extremadamente brandiños. Detalles tan humanistas demostran só unha mazá podre en familia tan exemplar.  
A Casa Real debería ir pensando en construír un "sanatorio" para tódolos apestados que foron e son... Recordemos os netos, que non son poucos, aínda teñen que medrar, aprender e aprender en escolas privadas relixiosas, universidades estadounidenses, ser nomeados conselleiros delegados ós 24, saír e coñecer xente en recepcións, festas, bailes e iates... O dito, Sanatorio Real xa!

Aínda que na coroa castelán non existen grandes crónicas acerca da peste, como en Francia ou Inglaterra, si existen algunhas referencias acerca dela. Por exemplo, na Crónica de Alfonso XI a Peste Negra é mencionada, porque dito rei foi unha vítima da enfermidade:

“[L] e fue dicho et aconsejado (al rey) que se pudiese de la cerca, por quanto morian muchas campañas de aquella pestilentia, et estaba, el su cuerpo en grand peligro: empero por todo esto nunca el Rey quiso partirse del dicho real sobre […] Et fue la voluntad de Dios que el Rey adoleció, e toro una landre. Et finó viernes de la semana sancta, que dicen de indulgencias, que fue á veinte et siete días de Marzo en la semana sancta antes de Pascua en el año del nacimiento de nuestro Señor Jesú- Christo de mill et trecientos et cincuenta años, qué entonces año de jubileo.”

Resulta interesante ver cómo, a pesar dos esforzos que fan por racionalizar e establecer explicacións ante problemas desta envergadura, como a Peste Negra, aínda se mantén o carácter supersticioso, onde o sobrenatural é xeralmente a causa de todo aquilo que non é posible explicar por medio da razón.

“[Y] o pasado mientes al estado de la tierra e veyendo como es pobre, e otrosi, la mengua que oro en la mi tierra por la mortandad  que acaeció e ariendo piedad della, acordemos que se cogiese alcavala este año para estos menesteres en todos mios regnos del pan e del vino e de la carne tan solamente e non de otras cosas ningunas de las que cogian  fusta aquí.”

Algúns, ante a desesperación, perderon a fe e caeron en prácticas supersticiosas e heterodoxas, que raian no satanismo e a bruxería. Estas desviacións, unidas o medo e o descontento entre a poboación, sementaron un tenso ambiente de intolerancia e persecución. 

Todo un esquema de histeria, individual e colectiva, aparecía xa no século XIV en torno á maxia e á bruxería. Algúns pensadores crían có mellor modo de librarse das asechanzas do diaño era poñerse da súa parte e adoralo.

...o pobo, tentado polo mal exemplo de gobernantes e achegados, acaba participando dela, e converténdoa nunha cultura viva que se perpetúa.
Como na peste esta praga é propia dos roedores e pasa de rata en rata a través da rata infectada...

Así as cousas…

A desnutrición cebase en 500 millóns de nenos en todo o mundo
O 80% dos nenos que non consumen alimentos básicos vive só en catro países, segundo o último estudio de Save the Children.